Geachte lezer,
2022 was in vele opzichten een bijzonder jaar, met tal van veranderingen en nieuwe uitdagingen. Aan de ene kant was 2022 het jaar van de terugkeer naar een ‘normale’ situatie, na de bijzondere covid-periode die we wereldwijd meemaakten. Maar terwijl de covid-pandemie op zijn laatste benen liep, werd de wereld al in een nieuwe crisis gestort met de oorlog in Oekraïne.
Oorlog eist zware geopolitieke en economische tol
De Russische inval in Oekraïne heeft, naast het leed op het terrein zelf, ook een zware geopolitieke en economische tol geëist. Geopolitiek lijken we terug in de Koude Oorlog beland, waarbij ook voeding en energie als wapen gehanteerd worden. Na jaren zonder enige noemenswaardige inflatie, kwamen we plots terecht in een nieuwe situatie van grote prijsstijgingen.
Daardoor moest ook het beleid bijgestuurd worden: overheden namen steunmaatregelen, centrale banken moesten hun monetair beleid drastisch omgooien en de wereldhandel lijkt te botsen op een nieuw protectionisme. Met andere woorden: we kwamen in 2022 in een volledig nieuwe economische realiteit terecht.
De geopolitieke en economische onzekerheden wogen ook op de financiële markten. De renteverhogingen om de inflatie te bestrijden, gaven de beurzen wereldwijd rake klappen. Veel retailbeleggers hadden hun centen eerder nodig om hun rekeningen te betalen, dan om op de beurs te investeren. En zij die een gok waagden door cryptomunten aan te kopen, betaalden die vaak duur toen de ene na de andere cryptospeler in de problemen belandde.
Klimaatverandering staat hoog op de agenda …
Ook andere globale uitdagingen zijn er niet kleiner op geworden. Dat geldt in de eerste en belangrijkste plaats voor de opwarming van het klimaat, die wereldwijd zorgt voor ongeziene effecten. Denk maar aan de recordtemperaturen die tijdens de zomer van 2022 op verschillende plaatsen werden opgemeten en ons met de neus op de realiteit van de klimaatuitdaging drukken.
Het recentste verslag van het Internationaal Klimaatpanel laat geen twijfels bestaan over de noodzaak om de emissies snel te verminderen. Klimaatverandering staat dus terecht hoog op de internationale agenda en de financiële sector heeft een erg belangrijke rol te spelen in deze problematiek. Want voor een omslag naar een duurzamere economie zijn enorme investeringen nodig.
Een drastische vermindering van de uitstoot is niet alleen een streefdoel van de opeenvolgende internationale klimaatconferenties, waaronder de recentste COP27 waaraan ik zelf kon deelnemen als nieuwe voorzitter van IOSCO, de wereldwijde organisatie van toezichthouders op de financiële sector. Maar het is ook een vraag van de consument. ‘John and Mary in the street’ - zoals ik de gewone consument graag benoem in internationale fora - zijn vragende partij om te kunnen investeren in een vergroening van de economie en het zijn zij die de beleidsmakers dwingen om op die manier te handelen.
… en de financiele sector heeft een sleutelrol te spelen
Dit is dus een positief verhaal: het gaat om een fundamentele omslag in de financiële sector die niet het gevolg is van een crisis, maar voortvloeit uit een vraag van de consumenten. Om die omslag te maken, is er volop werk bezig om normen op te stellen voor duurzaamheidsrapportering door ondernemingen en om ervoor te zorgen dat groene investeringen wel degelijk bij de goede sectoren en bedrijven terechtkomen en er dus geen sprake is van greenwashing. Dit werk is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat beleggers vertrouwen hebben in de capaciteit van de financiële sector om zijn rol in de klimaatomslag te spelen, met name ertoe bijdragen om de financieringskanalen te oriënteren naar de projecten die ter zake het nuttigst zijn.
De inzet is eigenlijk nog ruimer, want behalve duurzaamheidsnormen zullen investeringen die beantwoorden aan de zogenaamde ESG-criteria ook moeten voldoen aan sociale en governance normen. Zoals u in dit verslag kunt lezen, was duurzame financiering een belangrijk aandachtspunt in 2022. En het spreekt voor zich dat dit een belangrijk aandachtspunt zal blijven voor de komende jaren.
Ook technologie zorgt voor nieuwe uitdagingen …
Een tweede grote uitdaging voor de financiële sector zou ik willen samenvatten onder de noemer ‘technologie’. Technologische ontwikkelingen in de financiële sector zijn niet nieuw en zullen ook de komende jaren doorgaan. Ze bieden vaak nieuwe mogelijkheden en opportuniteiten. Ze kunnen ons het leven gemakkelijker maken, maar zoals met alle nieuwe evoluties brengen ze ook nieuwe vragen en uitdagingen met zich mee. Een belangrijke vraag in dat verband is dan ook welke richting die ontwikkelingen uit zullen gaan en hoe ver ze zullen gaan. Met andere woorden: zijn er grenzen aan de digitalisering?
Kijk naar wat er eind 2022 gebeurd is op de cryptomarkten. Met het faillissement van cryptobeurs FTX rezen toen plots grote vraagtekens over de toekomst van digitale munten. En de roep om regulering ervan klinkt steeds luider, want het faillissement heeft klanten over de hele wereld getroffen. Op internationaal en Europees vlak wordt er dan ook volop gewerkt aan normen en regels hierover, wat het mogelijk gemaakt heeft om binnen IOSCO een historisch akkoord te bereiken.
… en heeft een impact op het gedrag van de consumenten
De technologische evoluties hebben ook een impact op het gedrag van de financiële consumenten en op de manier waarop die consumenten beschermd kunnen en moeten worden. De aanpak van die consumentenbescherming door financiële toezichthouders zal dus steeds meer rekening moeten houden met de nieuwe realiteit.
De jonge generatie potentiële beleggers haalt zijn informatie immers steeds vaker online. Ze bekijken sociale media, leggen hun oor te luisteren bij finfluencers, ze maken gebruik van apps met ingebouwde elementen van gamification die niet gemaakt zijn om alle verplichte informatie in een oogopslag weer te geven. De FSMA, als toezichthouder, is beginnen rekening houden met die gewijzigde consumentengewoontes.
Hetzelfde geldt voor de bescherming van de consument tegen fraude. De fraudeurs evolueren mee met de technologie en worden steeds inventiever en gesofisticeerder. Daardoor is het voor consumenten steeds moeilijker om de fraude te doorzien. Ook daar is er werk aan de winkel als toezichthouder en moeten we kort op de bal spelen.
Dat doet de FSMA ook. Een goed voorbeeld daarvan is de oprichting van onze cel data-analyse, die ons in staat stelt om grote hoeveelheden informatie snel en efficiënt te verwerken. Zoals u verder in dit verslag kunt lezen, zet de FSMA die data-analyse in op steeds meer domeinen, en met goede resultaten. Dat is wat verwacht wordt van een moderne en reactieve toezichthouder. En dat is wat we ook de komende jaren zullen moeten doen om de snelle evoluties in de sector te blijven volgen.
De FSMA identificeert 20 projecten voor de toekomst
In deze tijden van verandering en onzekerheid wordt de rol van een toezichthouder nog belangrijker. Daarom nam de FSMA de twintigste verjaardag van de wet op het financieel toezicht te baat om proactief 20 projecten te identificeren voor de toekomst. Deze 20 projecten zijn gebaseerd op de ervaringen van de FSMA in haar verschillende toezichtsdomeinen.
De projecten hebben als streefdoel om zelf maatregelen te nemen als dat kan of een debat op te starten wanneer een bepaalde problematiek buiten de bevoegdheid van de FSMA valt. De projecten hebben betrekking op zeven actuele thema’s, met als centrale leidraad een nog meer doorgedreven bescherming van de financiële consumenten en aandeelhouders. Een aantal van de projecten is al uitgevoerd of in uitvoering; van de overige zal de komende tijd werk gemaakt worden of zal de FSMA het debat mee helpen voeren indien het gaat om projecten die op een of andere wijze aanpassingen in de wetgeving met zich meebrengen.
Digitalisering en duurzaamheid
Een aantal van de projecten sluit nauw aan bij de twee grote uitdagingen waarover ik het al had. Zo is digitalisering een van de belangrijke thema’s. In die context werd midden mei 2023 een FSMA-toezicht ingevoerd op de reclame voor cryptomunten. Zoals u in dit verslag kunt lezen, is de bedoeling ervan de potentiële beleggers in cryptomunten te waarschuwen voor de risico’s ervan en erop toe te zien dat de reclame voldoende evenwichtig en niet misleidend is. Ook de werking van trading apps en financiële inclusie, in het bijzonder voor mensen die de toegang tot bankdiensten dreigen te verliezen, maken deel uit van de 20 projecten.
De 20 werven gaan ook over duurzaamheid, waarbij we bijvoorbeeld via data-analyse mogelijke gevallen van greenwashing zullen opsporen. De FSMA gaat ook aanbevelingen formuleren voor vennootschappen om hun communicatie over duurzaamheid adequaat te organiseren. Daarnaast pleit de FSMA voor een Europees toezicht op aanbieders van ESG-data en -ratings in verband met milieu, duurzaamheid en deugdelijk bestuur.
Value for money en het klantenbelang
Een ander thema is transparantie over de kosten van financiële producten. In dit verslag leest u meer over de studie die de FSMA in 2022 uitvoerde om de kosten voor beleggingsfondsen in kaart te brengen. Er lopen gelijkaardige initiatieven voor andere producten. U vindt verder in dit verslag ook meer informatie over het FSMA-reglement dat de premiebetalingen voor multimediaverzekeringen aan banden legt. We werken ook aan een vereenvoudiging van de contracten voor brandverzekeringen, die nu vaak moeilijk verstaanbaar zijn.
Een vierde thema van de toekomstprojecten is het feit dat het klantenbelang centraal moet staan in de financiële sector. Vandaar dat de FSMA technische voorstellen gedaan heeft in het kader van de invoering van een bankierseed. Via die eed zullen personen die in de sector werken, zich ertoe engageren om een aantal deontologische regels na te leven. Essentieel voor het klantenbelang is ook de compliancefunctie. Daarom wenst de FSMA de contacten met de compliance officers nog beter te omkaderen en ook regelingen te voorzien voor de compliancefunctie bij kleine ondernemingen.
Voorstellen over genoteerde vennootschappen en geschillenbeslechting
De voorstellen gaan ook over mogelijke aanpassingen van een aantal regels voor genoteerde vennootschappen, onder meer om de rol van de onafhankelijke bestuurders te verankeren. Er is tevens een voorstel om via de wetgeving een beroepsverbod in te voeren voor bestuurders die veroordeeld worden, naar analogie met wat er bestaat voor bestuurders van bijvoorbeeld kredietinstellingen. De FSMA stelt ook voor om bij wet een systeem in te voeren dat aandeelhouders inspraak geeft bij de overdracht van significante activa van de vennootschap.
Een zesde en voorlaatste thema gaat over geschillenbeslechting, waarbij we voorstellen om de bewijslast om te keren voor beleggers die een nadeel ondervinden van marktmisbruik. Ook de interactie tussen de FSMA en het gerecht kan versterkt worden, bijvoorbeeld door het gemakkelijker te maken om bepaalde documenten over te maken aan burgerlijke rechtbanken. De FSMA lanceerde ten slotte voorstellen in verband met een systeem van alternatieve geschillenbeslechting.
Financiele educatie en tien jaar Wikifin
Het laatste thema houdt verband met financiële educatie. Toen de FSMA opgericht werd in 2011, hebben we ervoor gepleit om ons ook een missie toe te vertrouwen inzake financiële educatie. Daardoor konden we in januari 2013 ons programma voor financiële educatie, Wikifin, lanceren. En dat betekent dat we al de tiende verjaardag van Wikifin kunnen vieren.
In die tien jaar is het Wikifin-programma uitgegroeid tot een referentie. Iedereen erkent vandaag de kwaliteit en de toegevoegde waarde ervan. In de loop van de jaren hebben we het programma steeds verder uitgebreid, waardoor we vandaag een volwaardig aanbod hebben voor zowel het grote publiek als het onderwijs.
En met de lancering van het Wikifin Lab zetten we de kroon op het werk. Niet alleen kent het Lab een enorm succes bij de leerlingen en leraren. Ook internationaal krijgt het Lab veel lof en wordt het als een referentie beschouwd. In het kader van de 20 toekomstprojecten, gaan we onderzoeken hoe we ons aanbod inzake financiële educatie nog verder kunnen uitbreiden.
Verantwoordelijkheid op het hoogste internationale niveau
Met deze 20 projecten wenst de FSMA haar verantwoordelijkheid op te nemen en haar maatschappelijke rol voluit te spelen. Maar niet alleen in eigen land neemt de FSMA het voortouw.
Dat geldt ook voor onze activiteiten op internationaal niveau. Internationale samenwerking is voor de FSMA steeds een prioriteit geweest. In 2022 is dat nog beter tot uiting gekomen door de oprichting van een dienst die zich specifiek toelegt op internationale relaties. En dat is geen overbodige luxe, want Europese en wereldwijde samenwerking gaan een steeds grotere rol spelen in de aanpak van een aantal fenomenen en evoluties.
De FSMA heeft ervoor gekozen om een erg actieve rol te spelen in die internationale samenwerking. De voorbije jaren had ik de eer om een aantal sleutelfuncties te kunnen opnemen op wereldwijd vlak, zoals het voorzitterschap van de IFRS Foundation Monitoring Board, samengesteld uit vertegenwoordigers van verschillende vooraanstaande marktregulatoren en overheden die toezien op de goede werking van de organisatie die de wereldwijd gehanteerde IFRS-boekhoudnormen uitvaardigt en op de ISSB, de International Sustainability Standards Board, die wereldwijde normen gaat uitwerken die ondernemingen zullen hanteren wanneer ze rapporteren over klimaat of andere duurzaamheidsaspecten. De FSMA was ook co-voorzitter, samen met de Amerikaanse SEC, van de Monitoring Group. Deze behartigt het openbaar belang bij de vaststelling van internationale auditstandaarden.
In oktober 2022 werd ik unaniem verkozen tot voorzitter van de Board van IOSCO, waar ik al vele jaren ondervoorzitter van was. De toezichthouders die lid zijn van IOSCO controleren samen 95 procent van de wereldwijde financiële markten. De voorzitter van IOSCO neemt ook deel aan de vergaderingen van de Financial Stability Board, de internationale organisatie die de G20 oprichtte na de financiële crisis. De FSB monitort het financiële systeem en doet aanbevelingen aan de G20.
Deze verkiezing geeft aan dat de FSMA en haar teams bijzonder geapprecieerd worden op internationaal vlak en daardoor mee aan het stuur kunnen zitten in die belangrijke fora die de richting bepalen van de internationale financiële regelgeving. Dat is een unieke positie, zeker voor een toezichthouder uit een land dat geen deel uitmaakt van de G20. Het maakt van de FSMA een belangrijke gesprekspartner op het internationale toneel en het geeft ons ook de kans om veel gemakkelijker internationale contacten te leggen.
Over deze internationale rol en over tal van andere thema’s verneemt u veel meer in de rest van dit verslag. Ik wens u een interessante lectuur.
* * * * *
Ik houd er in het bijzonder aan een dankwoord te richten aan Gregory Demal, die de functie van lid van het directiecomité bekleed heeft van bij de start van de FSMA in 2011 tot September 2022, de datum waarop hij ervoor gekozen heeft andere professionele activiteiten uit te oefenen.
Dankzij zijn ruime ervaring, grote werkkracht, heldere inzichten, oog voor detail, zijn loyauteit, zijn collegialiteit en de nauwgezetheid waarmee hij dagelijks zijn dossiers beheert, heeft Gregory Demal niet alleen gezorgd voor de goede werking van de diensten onder zijn operationele leiding, maar tevens een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de succesvolle start van de FSMA en de verdere ontplooiing van haar activiteiten.
Jean-Paul SERVAIS
Voorzitter