search_api_autocomplete

Voorwoord

Jean-Paul Servais, Voorzitter van de FSMA

Geachte lezer,

Ook in 2021 was de COVID 19-pandemie nog alom aanwezig en had die een impact op onze maatschappij, onze manier van leven en onze economie. En nieuwe economische uitdagingen dienen zich aan, gevoed door de onzekere geopolitieke situatie na de Russische inval in Oekraïne, de stijging van de energieprijzen en de opstoot van de inflatie.

Deze tijd is dus gekenmerkt door onvoorspelbare veranderingen die elkaar in een snel tempo opvolgen. In een dergelijke situatie is het onze rol als toezichthouder om wendbaar en vastberaden in te spelen op de nieuwe evoluties en terzelfdertijd te zorgen voor de nodige standvastigheid en houvast voor zowel de consumenten als de sector.

Bijdragen tot de wereldwijde aanpak van de klimaatproblematiek

De klimaatverandering en het energievraagstuk zijn door de pandemie en de oorlog in Oekraïne niet van de politieke agenda verdwenen, wel integendeel. In 2021 werden tijdens de 26steConference of Parties (COP) van de Verenigde Naties in Glasgow verbintenissen aangegaan om de milieuschade en de klimaatverandering te beperken. De financiële wereld verklaarde zich bereid om daaraan mee te werken en heeft daar een belangrijke rol in te spelen.

De belangrijkste beslissing op deze conferentie was voor mij de oprichting van de International Sustainability Standards Board (ISSB). Dit orgaan gaat internationale standaarden ontwikkelen voor duurzaamheidsrapportering. De oprichting van de ISSB is enorm belangrijk om de duurzaamheidsrapportering te stroomlijnen en zo bij te dragen tot een betere informatieverstrekking aan de markt en de beleggers.

De FSMA heeft in dit verband op internationaal niveau een bevoorrechte positie. Als ondervoorzitter van IOSCO, de wereldwijde organisatie van beurstoezichthouders, zit ik ook de Monitoring Board van de IFRS-stichting voor. Deze Monitoring Board oefent toezicht uit op de International Sustainability Standards Board.

Ook Europa zet duurzaamheid centraal

Ook op Europees niveau stond duurzaamheid centraal in 2021. Meer dan ooit wordt een beroep gedaan op de financiële sector om het Europese streven naar een koolstofneutrale economie te helpen realiseren. Er werd een nieuw plan rond duurzame financiering voorgelegd om bij te dragen tot de vergroening van de economie, onder meer via regels voor duurzaamheidslabels.

In afwachting van algemenere reglementering over dergelijke labels, worden op Europees niveau twee nieuwe initiatieven besproken: de oprichting van de EU Green Bond Standard voor de uitgiften van obligaties en de uitbreiding van het EU-Ecolabel naar de financiële producten.

Sinds maart 2021 verplicht de transparantieverordening de meting van de duurzaamheidsimpact van beleggingen. Actoren in de financiële sector moeten bekendmaken hoe zij rekening houden met de risico’s die milieu, sociaal klimaat en governance inhouden voor het rendement van beleggingen. De FSMA publiceerde in 2021 een mededeling die haar verwachtingen inzake de transparantieverordening verduidelijkt.

Het voorstel van Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) voert voor veel ondernemingen een algemene verplichting in om duurzaamheidsinformatie te publiceren. De bedoeling is onder meer de kwaliteit en de granulariteit van de duurzaamheidsinformatie te verbeteren. Dit draagt ertoe bij dat er tegemoet wordt gekomen aan de bekommernissen van de beleggers en de andere betrokken partijen over de betrouwbaarheid van de gepubliceerde duurzaamheidsinformatie. De FSMA zetelt in de Belgische delegatie bij de onderhandelingen die tot een grondige,

evenwichtige en toegankelijke hervorming moeten leiden van wat de richtlijn over de publicatie van duurzaamheidsinformatie voor de vennootschappen moet worden.

Beleggers kiezen voor duurzame fondsen

Beleggers zijn vragende partij voor duurzame investeringen. Dat blijkt uit de evoluties bij de beleggingsfondsen onder ons toezicht. Fondsen die onder andere ecologische of sociale kenmerken, of een combinatie van die kenmerken, promoten, vormen met 58 procent de grootste categorie binnen de Belgische sector.

Fondsen die uitsluitend duurzame beleggingen tot doel hebben waren in 2021 nog maar goed voor 5 procent van het netto-actief, maar deze categorie groeit heel snel aan: hun netto-actief nam tijdens 2021 toe met 58 procent, grotendeels als gevolg van nieuwe inschrijvingen.

Fondsen die geen duurzame beleggingen tot doel hebben en geen ecologische of sociale kenmerken promoten, verliezen dan weer terrein, onder meer omdat er meer uittredingen waren.

Waakzaamheid voor greenwashing

Criteria inzake milieu, maatschappij en governance (ESG) zijn dus steeds belangrijker voor de belegger. De productontwikkelaars en de commerciële strategieën van aanbieders van beleggingsproducten spelen dan ook steeds meer in op het ESG-karakter van producten. Dat is op zich een positieve trend, maar het betekent ook dat de FSMA en haar buitenlandse tegenhangers bijzonder waakzaam moeten zijn om greenwashing te voorkomen. Een duurzaam financieel product moet meer zijn dan loutere marketing.

De verschillende internationale initiatieven, zoals de stroomlijning van de duurzaamheidsrapportering via de ISSB en de Europese regels hierover, dragen daartoe bij. En ook op het terrein toetsen we dagelijks productinformatie aan de duurzaamheidscriteria om te helpen voorkomen dat er sprake is van greenwashing.

De beurs als één van de kanalen voor de financiering van de reële economie

Naast een grotere interesse voor duurzame fondsen stelden we ook, net als in veel andere landen, een ander fenomeen vast: een grotere interesse in de beurs, vooral van nieuwe en jongere beleggers. Tijdens de eerste periode van lockdown bij het begin van de COVID-pandemie, hadden we dit al vastgesteld. De Belgen verhandelden toen tot vijfmaal meer Bel20-aandelen dan in de periode voor de crisis. Er werden ook veel meer aandelen gekocht dan verkocht. Jonge en niet-frequente beleggers waren veel actiever, bleek uit een eerste studie van mei 2020.

Uit twee opvolgingsstudies is gebleken dat deze vaststelling geen eenmalig of kortstondig fenomeen was. De meeste recente studie werd begin 2022 gepubliceerd. Daaruit bleek dat de beurs nieuwe en jonge retailbeleggers blijft aantrekken. We stelden ook vast dat jongeren internationaler beleggen en graag beleggen via beursgenoteerde fondsen. Bovendien lijkt het erop dat die jonge beleggers niet uit zijn op speculatie op korte termijn: ze zijn vooral actief aan de aankoopzijde en houden beleggingen langer aan.

Strijd tegen online-beleggingsfraude via sociale media

Die grotere interesse voor beleggen trekt vanzelfsprekend ook de aandacht van mensen met minder goede bedoelingen. Online-beleggingsfraude blijft dan ook een wereldwijd probleem. Fraudeurs gebruiken de sociale netwerken onder meer om beleggingsaanbiedingen te verspreiden die erg aantrekkelijk ogen. Die aanbiedingen kunnen allerlei vormen aannemen en komen doorgaans erg professioneel over. Ze zijn vaak aanlokkelijk maar steeds te mooi om waar te zijn. Bovendien passen de oplichters hun aanbiedingen aan aan de gangbare trends en de jongste hypes.

De strijd tegen deze fraude was de voorbije jaren een prioriteit voor de FSMA en blijft dat ook. Een sterke onlineaanwezigheid is een van de actiemiddelen waarop de FSMA meer dan ooit inzet. Op die manier kan ze haar preventieboodschappen precies daar verspreiden waar de oplichters actief zijn om nieuwe slachtoffers te verleiden.

In 2021 hield de FSMA een uitgebreide digitale campagne op Facebook, Instagram en Google om haar sensibiliseringsvideo’s tegen onlinefraude te verspreiden. De digitale campagne was een groot succes: de posts werden 22 miljoen keer bekeken en er werd 180.000 keer doorgeklikt naar de FSMA-website. In 2022 gaan we verdere mogelijkheden verkennen om onlinefraude via sociale media te bestrijden.

Financiële educatie wint nog aan belang

Alle thema’s die tot nog toe aan bod kwamen in dit voorwoord, zij het de preventie van online-beleggingsfraude, de nieuwe generatie beleggers op de beurs, of de almaar groeiende interesse voor duurzame investeringen, hebben één grote gemene deler. Ze illustreren dat niet alleen regelgeving en toezicht van groot belang zijn, maar dat ook financiële educatie een grote rol te spelen heeft. Financiële educatie vervangt natuurlijk niet het toezicht, maar is wel complementair ermee.

De FSMA kreeg van de wetgever de missie om een bijdrage te leveren aan de financiële educatie in België en lanceerde daartoe het programma ‘Wikifin’. Dit telt drie pijlers. De eerste pijler is gericht op het grote publiek, onder meer via de website www.wikifin.be. Deze website werd in 2021 volledig vernieuwd om nog beter in te spelen op de nood aan betrouwbare en begrijpbare informatie over geldzaken. Ieder jaar wordt de website naar schatting 4 miljoen keer bezocht.

De tweede pijler is gericht op het onderwijs. Dit is erg belangrijk, enerzijds omdat je best zo vroeg mogelijk begint te praten over financiële educatie, en anderzijds omdat blijkt dat er een grote vraag en behoefte is bij de leraren naar pedagogisch materiaal rond geldzaken. Het bewijs daarvan is de grote aandacht vanuit het onderwijs voor en het herhaalde succes van ‘De Week van het Geld’, die in maart 2022 aan zijn zevende editie toe was. Meer dan 75.000 leerlingen namen deel aan een van de activiteiten tijdens deze themaweek. Activiteiten die zowel fysiek als virtueel plaatsvonden.

De derde pijler is het Wikifin Lab, een uniek educatief centrum in Brussel. Het Lab ontvangt leerlingen van het middelbaar onderwijs uit heel België voor een digitaal en interactief parcours rond geldzaken. Telkens we de inschrijvingen openen, is het Lab volgeboekt. Het succes van het Lab blijkt ook uit de enthousiaste reacties van leraren die u verder in dit verslag kunt lezen. En ook de internationale bezoekers die het Lab mocht ontvangen, zijn onder de indruk. We werken voortdurend aan verdere verbeteringen en uitbreidingen van het aanbod in het Wikifin Lab, zoals een module rond crypto-activa.

Internationale samenwerking essentieel

Een andere gemene deler van de hier beschreven thema’s, is het feit dat het gaat om fenomenen met een internationale dimensie. Ze benadrukken het steeds toenemende belang van internationale samenwerking. Die samenwerking kan vele vormen aannemen: informatie uitwisselen, goede praktijken identificeren, gemeenschappelijke normen en regels uitvaardigen, samen optreden, …

De FSMA heeft zich steeds in die logica en Belgische traditie van internationale samenwerking ingeschreven en daar de nodige middelen in geïnvesteerd. De betrokkenheid van de FSMA in de internationale samenwerking blijkt duidelijk uit de verschillende functies die ze bekleedt in een aantal wereldwijd actieve organisaties. Zo is de FSMA al sinds 2016 ondervoorzitter van IOSCO, dat de beurstoezichthouders vanuit de hele wereld bijeenbrengt, en is ook voorzitter van het Europees Regionaal Comité van IOSCO en van het in 2021 opgerichte IOSCO-netwerk inzake Special Purpose Acquisition Companies (SPAC’s).

In 2021 werd de FSMA herverkozen als voorzitter van de Monitoring Board van de IFRS Foundation. Deze kreeg er in 2021 een belangrijke missie bij aangezien binnen de IFRS Foundation de ISSB werd opgericht, die internationale normen zal opstellen die ondernemingen wereldwijd zullen hanteren voor hun verslaggeving over duurzaamheid. Eveneens in 2021 werd de FSMA – samen met de Amerikaanse SEC - verkozen tot co-voorzitter van de Monitoring Group, die is samengesteld uit internationale instellingen en financiële toezichthouders die het algemeen belang behartigen bij het vaststellen van internationale auditstandaarden.

Deze functies geven de FSMA de opportuniteit om vanop de eerste rij de internationale werkzaamheden te kunnen volgen en mee te kunnen sturen. Om deze werkzaamheden efficiënt te organiseren en de informatie vlot te laten doorstromen binnen de organisatie, creëerde de FSMA een nieuwe dienst die zich specifiek toelegt op internationale relaties en op duurzaamheid. Deze dienst bundelt de knowhow en ervaring die binnen het huis reeds aanwezig waren om deze optimaal te kunnen benutten.

Grotere inzet van data-analyse

Ook onze knowhow inzake data-analyse hebben we samengebracht in een aparte cel die als expertisecentrum fungeert voor de hele FSMA. Over de opportuniteiten die data-analyse biedt voor onze toezichtswerkzaamheden kan geen twijfel bestaan. De studies naar de beleggers op de beurs spreken voor zich. Voor deze studies gebruikte de FSMA de transactierapportering die zij ontvangt op basis van de Europese verordening inzake markttransacties. Die rapportering omvat alle transacties die Belgische banken of beleggingsondernemingen uitvoeren, alle transacties uitgevoerd op een Belgische gereguleerde markt en alle transacties die betrekking hebben op een financieel instrument waarvoor de FSMA de bevoegde autoriteit is. Het gaat met andere woorden om miljoenen aan gerapporteerde data waaruit de FSMA informatie puurt voor de studies.

De FSMA gaat die rekenkracht en analysemogelijkheden ook intensiever inzetten op andere domeinen. Het nieuw opgerichte expertisecentrum zal samen met de verschillende diensten van de FSMA nagaan welke data we op welke manier kunnen exploiteren om te komen tot vaststellingen en inzichten die nuttig zijn voor onze toezichtsopdrachten.

Efficiënte communicatie via digitale weg

Zoals reeds aangehaald: in deze tijden van vaak snelle evoluties en veranderingen, is het onze taak om een houvast te bieden aan de sector. Dat betekent onder meer een efficiënte doorstroming van informatie over regelgeving en het geven van een duidelijke boodschap over onze verwachtingen.

Om de communicatielijnen zo kort en helder mogelijk te houden en rechtstreeks een zo groot mogelijk doelpubliek te bereiken, opteerden we voor digitale communicatie via webinars. Zo gaven we een vormingssessie voor verzekeringstussenpersonen over de praktijkgids die we publiceerden over verzekeringsdistributie. Dit was een groot succes. Meer dan 2.300 personen namen deel en hun reacties achteraf waren enthousiast. We gaan deze formule dus zeker herhalen.

Administratieve sancties werken ontradend

Communicatie is een essentiële tool om duidelijk te maken wat de regels zijn. Maar als die regels niet gevolgd worden, moet een toezichthouder ook sanctionerend optreden. Een dergelijke sanctie is in de eerste plaats een straf voor de overtreder, maar sancties hebben ook een ontradend effect op andere potentiële overtreders. Niet alleen de geldboete werkt ontradend; dit wordt aanzienlijk versterkt door een nominatieve publicatie.

In 2021 waren er ook 19 minnelijke schikkingen met de FSMA wegens inbreuken op regelgeving in erg verschillende domeinen. De schikkingen hadden betrekking op zowel de regelgeving over reclame voor financiële producten, over de openbaarmaking van voorwetenschap, over het ontbreken van een adequaat systeem voor het opsporen van verdachte transacties, als over de regels inzake pensioentoezeggingen. De boodschap is duidelijk: inbreuken op om het even welke regelgeving waarop de FSMA toeziet, zijn onaanvaardbaar.

Focus op positieve werkbeleving en duurzaamheid

Tot slot sta ik graag even stil bij onze interne organisatie. Ook daar stellen we duurzaamheid centraal. Op alle vlakken proberen we een bijdrage te leveren tot minder en duurzamer verbruik. Enkele voorbeelden zijn de omschakeling op led-verlichting, de installatie van zonnepanelen op het dak van het gebouw, het fors verminderde papierverbruik, onder meer als gevolg van digitalisering en telewerk, …

De invoering van een permanente combinatie van telewerk met werk op kantoor heeft veel voordelen, zoals meer duurzaamheid en minder woon-werkverkeer. Het zorgt ook voor de uitdaging om een goed evenwicht te vinden tussen de digitale werkomgeving en het nog steeds noodzakelijke contact ter plaatse met collega’s en tussen efficiëntie en welzijn.

Die evenwichten lijken we te vinden, zeker als we afgaan op de zeer positieve resultaten van de werkbelevingsenquête die we in 2021 hielden bij de FSMA-medewerkers. Deze resultaten zijn ook een grote troef bij het aantrekken van nieuw talent om onze missies te kunnen blijven uitoefenen op het hoge en kwalitatieve niveau dat van de FSMA verwacht wordt.

Dit voorwoord is natuurlijk te beperkt om in te gaan op alle thema’s die de FSMA in 2021 behandelde. Daarom nodig ik u graag uit om kennis te nemen van dit verslag, dat een schat aan informatie bevat over de werkzaamheden van de FSMA in het verslagjaar. En ik nodig u graag uit om binnenkort deel te nemen aan de online-evenementen die we de komende tijd nog gaan organiseren rond bepaalde thema’s.

Ik wens u een interessante lectuur.

Jean-Paul SERVAIS

Voorzitter